Ο Σύλλογος Προστασίας της Φύσης και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς Ερυμάνθου–Φολόης, ο «Ωλονός»,δια μέσω του ηλεκτρονικού και έντυπου τύπου, καταγγέλλει την κατ´εξακολούθηση επί 45 και πλέον ετών αμεροληψία της Πολιτείας, με όποια μορφή συνεπάγεται, στη συνεχιζόμενη αδράνεια, ως προς την ανάδειξη και αξιοποίηση ενός φυσικού μνημείου,απερίγραπτου και μαγευτικού κάλλους που έχει δωρίσει η μητέρα φύση στον τόπο μας.

Το σπήλαιο βρίσκεται στον ορεινό όγκο του όρους Ερυμάνθου,στον πρώην δήμο Λασιώνος, μεταξύ των οικισμών Αγίας Κυριακής (πρώην Κερτίζα) και Τσιπιάνων, σε δύσβατη και απροσπέλαστη περιοχή και συγκεκριμένα στην τοποθεσία Αστράς, πλησίον και κάτω από το σημερινό εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής (Κερτίζας).

Σύμφωνα με την αείμνηστη σπηλαιολόγο κυρία Άννα Πετρόχειλου, που το εξερεύνησε το έτος 1971, πρόκειται για ένα σπήλαιο ηλικίας 500.000 ετών. Είναι χωρητικότητας περίπου 1.000 ατόμων και παρόμοια έχουν εξερευνηθεί στην Ισπανία, την πρώην Γιουγκοσλαβία και την  Κεφαλονιά (το σπήλαιο Δρογοράνη).

Η είσοδος του σπηλαίου είναι ένα άνοιγμα σε βράχο σε τοξοειδές σχήμα.

Η κατώτατη υψομετρική διαφορά από το επίπεδο της εισόδου είναι 3-4 μέτρα. Λοξώς δεξιά από την είσοδο, επεκτείνεται μια τεράστια αίθουσα ως «δώρο της φύσης» που είναι αδύνατον να περιγραφεί η φυσική της ομορφιά.

Το σπήλαιο και στις δύο πλευρές του είναι επενδυμένο με υπέροχους σταλακτίτες που φαντάζουν ως πέτρινοι καταρράκτες φανερώνοντας την ηλικία του. Η οροφή του με τον αψιδωτό θόλο κόβεται απότομα στο βάθος σαν αυλαία με τις «παχιές πέτρινες κουρτίνες να αγκαλιάζει η μία την άλλη» σε διάφορους συνδυασμούς.

Στο βάθος, 60 περίπου μέτρων κατά μήκος, το δάπεδο υπερυψώνεται ελαφρώς και έτσι το σπήλαιο μοιάζει σαν θέατρο. Εκεί ακριβώς ορθώνονται οι κρυστάλλινοι σταλαγμίτες που αντανακλούνται σαν διαμάντια στο φλας της φωτογραφικής μηχανής. Η μεγάλη επιφάνεια του δαπέδου είναι επικλινής, διαστάσεων 80μ. επί 50μέτρα και ύψους 20 περίπου μέτρων. Έχουμε την ταπεινή γνώμη ότι εάν το σπήλαιο καθαριστεί και εξερευνηθεί σχολαστικά, υπάρχει περίπτωση να αποκαλυφτεί μεγάλο μέρος από τους σταλαγμίτες του.

Σε δημοσίευμα της Απογευματινής την 1η Οκτωβρίου 1971, που μας παρείχε η Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρία με τίτλο «Βουκολικές παραστάσεις σε σπήλαιο», η Άννα Πετροχείλου, αφού κάνει μια περιγραφή του σπηλαίου, αναφέρει ότι στο εν λόγω σπήλαιο θα μπορούσαν να δοθούν βουκολικές και μυθολογικές θεατρικές παραστάσεις. Επιπλέον κρίνει ότι είναι απαραίτητο να γίνει παράκαμψη του υπάρχοντος δρόμου με κατεύθυνση προς το σπήλαιο.

Το σπήλαιο ονομάζεται του Αγίου Μαρκιανού ή όπως συνηθίζεται να λέγεται σήμερα Αρμακιανός ή Μοναστήρι. Η παράδοση λέει πως εντός του σπηλαίου υπήρχε μοναστήρι με καλογήρους, του Αγίου Μαρκιανού, εξ’ ου και η ονομασία της περιφέρειας αυτής, μέχρι και σήμερα. Η οριστική εγκατάλειψη του σπηλαίου, από τους καλογήρους, πιθανολογείται ότι έγινε,λόγω υπερβολικής υγρασίας.

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ                                           ΤΟ Δ.Σ.

Παπαντωνόπουλος  Κώστας                Χρονόπουλος Ανδρέας

                                                          Τουτούνης Ηλίας

                                                          Συλάϊδου Νατάσσα

                                                          Αθανασόπουλος Ανδρέας

                                                          Μπιλάλης Κώστας

                                                          Μαρτζάκλης Θοδωρής