Οι μύθοι της Αλιφείρας φθάνουν μέχρι τον κατακλυσμό για τη διάσωση του Δευκαλίωνα και της Πήρας, αποδίδουν εδώ τη γέννηση της θεάς Αθηνάς που πετάχτηκε πάνοπλη από την ιερή κάρα του Δία με μια σφυριά που έδωσε σε αυτήν ο Ήφαιστος και ακόμα για την μεταμόρφωση του βασιλιά της, Λυκάονα σε λύκο από τον Δία, γιατί στην φιλοξενία που του έκανε ο βασιλιάς Λυκάονας του έδωσε να φάει ανθρώπινο κρέας.
Οι πανάρχαιοι αυτοί μύθοι που αφορούν τον πρώτο οικισμό της Αλιφείρας μας αποδεικνύουν ότι η γη αυτή κατοικήθηκε από τα πρωτοελληνικά χρόνια αφού αναφέρουν ακόμα και ανθρωποφαγίες, ιδιότητες των πρώτων κατοίκων της.
Τα μεγάλα τείχη του κάστρου που η κατασκευή τους ανήκει στα προϊστορικά χρόνια μας οδηγούν στο συμπέρασμα του πιο παλιού οικισμού της Αλιφείρας που πρέπει να τον τοποθετήσουμε πέρα από την 3η π.Χ. χιλιετηρίδα.
Η ζωή της Αλιφείρας συνεχίστηκε αδιάσπαστη στην κλασική περίοδο αλλά και στους χρόνους της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, την Βυζαντινή εποχή.
Στην κλασική περίοδο μετά την Μηδική, οι Αλιφείρειοι από ευγνωμοσύνη προς την προστάτιδά τους Αθηνά, που τους βοήθησε μαζί με άλλους Έλληνες να διώξουν τους Ασιάτες κυρίαρχους αλλά και γιατί πίστευαν ότι εδώ γεννήθηκε, έχτισαν στο κάστρο προς τιμή της το μεγαλοπρεπές ναό της Τριτωνίδας Αθηνάς.
Ο Παυσανίας και ο Πολύβιος γράφουν ότι οι Αλιφείριοι έχτισαν το ναό προς τιμή της Αθηνάς γιατί πίστευαν ότι εκεί την γέννησε ο πατέρας των Θεών. Στο σημείο που πάνοπλη πετάχτηκε η Αθηνά από την κάρα του Δία, βρισκόταν πηγή με άφθονο κρύο νερό που ταυτίζεται με τους μεγαλοπρεπείς καταρράκτες του Τρίτωνα και γι αυτό φέρει και το όνομα της Τριτωνίδας Αθηνάς.
Γράφουν επίσης για το άγαλμα της Αθηνάς πως ήταν πελώριο, χάλκινο και φτιαγμένο με εξαιρετική τέχνη από τον Υπατόδωρο.
Εδώ φαίνεται ο γενεσιουργός ρόλος των ποταμών αυτών στον πολιτισμό που αναπτύχθηκε στην περιοχή από τα πανάρχαια χρόνια.
Ο ναός της Αθηνάς βρίσκεται πάνω στο ψηλότερο σημείο της Ακρόπολης της Αρχαίας Αλιφείρας, σε ένα σημείο που δεσπόζει όλης της περιοχής. Από εδώ ξεδιπλώνεται μια υπέροχη θέα προς την κοιλάδα του Αλφειού, προς τις αρχέγονες χαράδρες του Κέλαδου και του Τρίτωνα προς την Κοιλάδα του Διάγοντας προς το ομηρικό Αίπυ στα νότια προς την Ισόβα τέλος και το γαλανό Ιόνιο προς τη Δύση.
