ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΜΙΑ ΑΣΥΜΜΕΤΡΗ ΑΠΕΙΛΗ ΠΑΝΤΑ ΕΠΙΚΑΙΡΗ
Στη σημερινή εποχή, όπου το περιβάλλον ασφαλείας εμφανίζεται ιδιαίτερα πολύπλοκο και ασταθές, ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει η πολιτεία καθημερινά, αποτελεί η πολιτική και η στρατιωτική ετοιμότητα απέναντι στις «ασύμμετρες απειλές».
Σήμερα, η παγκόσμια κοινότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν θανατηφόρο ιό (COVID-19). Η κάθε πολιτεία, προσπαθεί να θωρακίσει την άμυνά της και να αντιμετωπίσει όσον το δυνατόν πιο ανώδυνα, την επικρατούσα κατάσταση. Θα μπορούσαμε να πούμε, πως βρισκόμαστε μπροστά σε έναν σύγχρονο «βιολογικό πόλεμο», αν αναλογιστούμε τα συμπτώματα και τις επιπτώσεις του ιού, όχι μόνο σε ατομικό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Καθημερινά, παρατηρούμε την απώλεια της ανθρώπινης ζωής και μία επερχόμενη οικονομική καταστροφή.
Βιολογικός πόλεμος, χαρακτηρίζεται εκείνος στον οποίο γίνετε χρήση ζώντων οργανισμών ( βακτήρια, ιοί, μύκητες κτλ) και κυρίως παθογόνων μικροοργανισμών, με σκοπό το θάνατο και την πρόκληση ασθενειών, στους ανυπεράσπιστους άμαχους πληθυσμούς. Διακρίνεται σε τρία επίπεδα:
α) τη χρήση παθογόνων μικροοργανισμών, για την εξασθένηση της γραμμής του αντιπάλου.
β) τη χρήση ολοκληρωμένης επιχείρησης, όπως στην περίπτωση μίας γενοκτονίας.
γ) με τη χρήση ιών, οι οποίοι είναι θανατηφόροι και δεν έχουν ξανά αντιμετωπιστεί από την ανθρωπότητα.
Οι σύγχρονες θεωρίες και η εφαρμογή διεξαγωγής πολεμικών επιχειρήσεων, έχουν υιοθετήσει τον όρο «Ασύμμετρη Απειλή». Η χρήση του όρου, καθιερώθηκε και διαδόθηκε μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου (1991). Ο αντικειμενικός σκοπός της χρήσης του όρου, ήταν να δηλώσει τη μεταχείριση μη συμβατικών τρόπων και μεθόδων, για την αντιμετώπιση του αντιπάλου. Πρόκειται, για έναν «μη συμβατικό» πόλεμο.
Παρόλο, που η έννοια του βιολογικού πολέμου ορίσθηκε σχετικά πρόσφατα, η χρήση βιολογικών παραγόντων για στρατιωτικούς σκοπούς, ήταν γνωστή από την αρχαιότητα. Πολύ συχνά, χρησιμοποιούνταν δηλητηριασμένα βέλη, ενώ χαρακτηριστικό παράδειγμα, αποτελεί η «μαύρη πανώλη» (1344).
Η πανώλη, αποτέλεσε ένα σημαντικό όπλο, αφού μπορούσε εύκολα να αποδυναμώσει τον αντίπαλο. Πρόκειτε, για τη μέθοδο της ρίψης μολυνσμένων ζώών και πτωμάτων, σε πηγές πόσιμου νερού, με αποτέλεσμα τη μόλυνση και το θάνατο εκατοντάδων ανθρώπων. Με λίγα λόγια, προβαίνουμε στην μετατροπή του πόσιμου νερού σε όπλο μαζικής καταστροφής, κάτι το οποίο συνέβει για πρώτη φορά στο Ά Ιερό Πόλεμο, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Κίρρας (595-585), περιοχή που βρίκεται ανάμεσα στην κοιλάδα του Πλείστου και του Μαντείου των Δελφών.
Αρκετές περιγραφές, καταγράφονται αργότερα από τον Θουκυδίδη, ιδίως κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου (430-429), όπου θεωρήθηκαν υπεύθυνοι οι Πελοποννήσιοι. Η μόλυνση, πιθανώς να προήλθε από ρίψη δηλητηρίου, στις δεξαμενές νερού του Πειραιά. Ακόμη ένα παράδειγμα, μας αναφέρει κατά την πολιορκία των Συρακουσών (415-413).
Χώρες, οι οποίες έχουν αναπτύξει βιολογικά όπλα στη σύγχρονη εποχή, είναι η Ιαπωνία στο Σινοιαπωνικό πόλεμο (1931-1945), η Γερμανία, η Γαλλία, οι ΗΠΑ και άλλες.
Η σπουδαιότητα των βιολογικών όπλων, γίνετε ξεκάθαρη μετά την πτώση του τοίχους του Βερολίνου (11 Νοεμβρίου 1989), κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Ένας ολόκληρος πόλεμος, βασίστηκε στο φόβο της απειλής χρήσης πυρηνικών και βιολογικών όπλων και από τις δύο πλευρές. Σήμερα, υπάρχουν απειλές όχι μόνο από εξτρεμιστικές οργανώσεις, για τρομοκρατικές ενέργειες με βιολογικά μέσα, αλλά και από οργανωμένα κράτη που διαθέτουν σημαντικό οπλοστάσιο τέτοιου είδους.
Θανατηφόροι ιοί που έχει αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα και μέχρι σήμερα αποτελούν τεράστια απειλή, είναι ο ιός της «Ευλογιάς», όπου εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Αίγυπτο κατά την αρχαιότητα, προκαλώντας αιμορραγικό πυρετό και θάνατο, με τελευταία εμφάνιση το 1997 στη Σομαλία. Ο «Βάκιλος του Άνθρακα», ο οποίος μεταδίδετε μέσω του ψεκασμού και την επαφή με μολυσμένα ζώα, προκαλώντας δερματοπάθειες και επιπλοκές στο αναπνευστικό και γαστρεντερικό σύστημα και η «Έμπολα».
Η έμπολα, εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1976, με συμπτώματα αιμορραγικού πυρετού, οδηγώντας το 50-90% του πληθυσμού σίγουρο θάνατο. Η έμπολα, έκανε την εμφάνισή της για τελευταία φορά τον Αύγουστο του 2018, όπου το Υπουργείο Υγείας της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, ανακοίνωσε κρούσματα αιμορραγικού πυρετού. Συνεπώς, αντιλαμβανόμαστε πως δικαιολογημένα, η έμπολα, αποτελεί μία από τις σημαντικότερες απειλές, σκορπώντας το φόβο σε ολόκληρες Κυβερνήσεις.
Από την αρχαιότητα ακόμη, τα βιολογικά όπλα απασχόλησαν ιδιαίτερα τους σταρτηγούς, πολιτικούς και φιλοσόφους, καθώς θεωρούνταν δόλια και άνανδρα μέσα, για την επίτευξη του στόχου. Το 1972, υπογράφηκε η διεθνής Συνθήκη Βιολογικού Πολέμου, όπου απαγορεύτηκε η παραγωγή, η φύλαξη και η χρήση βιοχημικών όπλων. Η συνθήκη ωστόσο, δεν απαγορεύει την ανάπτυξη αντίμετρων ασφαλείας, για οποιαδήποτε χώρα.
Αν και το σύνολο των εθνών, έχει υπογράψει αυτή τη συνθήκη, υπάρχουν ακόμα αρκετές χώρες που έχουν στην κατοχή τους, τέτοιου είδους όπλα. Εξάλλου, αρκετά είναι τα συμβάντα που αποδεικνύουν την ύπαρξη τέτοιων όπλων και ευθύνονται για την απώλεια πληθώρας ανθρωπίνων ζωών και περιβαντολογικών καταστροφών.
Τα βιολογικά όπλα, διακρίνονται στους παθογόνους μικροοργανισμούς και τις τοξίνες, δηλαδή δηλητήριο που παράγεται από τις μεταβολικές δραστηριότητες των ζώντων οργανισμών. Η διάρκεια της αποτελεσματικότητας, εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά του παράγοντα και τις περιβαντολλογικές συνθήκες. Μερικές τοξίνες, όπως για παράδειγμα η εντεροτοξίνη του σταφυλόκοκκου, είναι πιο ανθεκτικές στη θερμότητα και συνεπώς στο περιβάλλον, λόγω της σύνθεσής τους.
Οι βιολογικοί παράγοντες μπορούν να απελευθερωθούν ως αεροζόλ, σταγόνες νερού ή και ξηρή σκόνη. Επομένως, όπως αντιλαμβανόμαστε, μπορούν να απελευθερωθούν με τη χρήση συμβατικών όπλων (πχ βολές πυροβολικού, ρίψη από αεροσκάφη), μέσω ψεκασμού αλλά και με την ρίψη τους, σε πηγές πόσιμου νερού καθώς και στα τρόφιμα, καθιστόντας τες, τρομερά επικίνδυνες για τον πληθυσμό.
Οι τοξίνες, διακρίνονται σε εξωτοξίνες, που αφορά την πρόκληση ασθενειών και ενδοτοξίνες, οι οποίες καταστρέφουν τα αιμοφόρα αγγεία, προκαλώντας αιμορραγία και άμεσο θάνατο. Οι παράγοντες που επηρεάζουν το ποσοστό θνησιμότητας, είναι η σύσταση τους, το ποσοστό μεταδοτικότητας, οι παράγοντες ανικανότητας, δηλαδή το κατά πόσο θα μπορέσει ένας ιός, να καταβάλει έναν υγιή ενήλικα και πόσο κάποιον που ανήκει στις ευπαθείς ομάδες. Παρόλα αυτά, θα πρέπει να γνωρίζουμε πως οι πιο θανατηφόρες τοξίνες είναι οι νευροτοξίνες, διότι προσβάλουν αμέσως το νευρικό σύστημα και οι κυτταροτοξίνες, που καταστρέφουν τα κύτταρα και συνεπώς μεγάλο πλήθος ιστών και συστημάτων, του ανθρώπινου οργανισμού.
Η σημερινή κατάσταση χρίζει άκρως ανησυχητική, καθώς φαίνεται πως βιώνουμε καθημερινά έναν άτυπο πόλεμο
Σύμφωνα με τα παραπάνω, καθίσταται αντιληπτό το πόσο επικίνδυνος είναι ένας πόλεμος τέτοιου είδους. Ένας πόλεμος μη εμφανείς, αλλά συνάμα τόσο θανατηφόρος με ολέθριες επιπτώσεις σε ολόκληρη την κοινωνία αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Επιπλέον είναι αρκετά προσιτός, αφού είναι ένας από τους πιο οικονομικούς πολέμους ενώ παράλληλα, δεν χρειάζεται να χάσεις ούτε έναν στρατιώτη.
Εξάλλου, σύμφωνα με τα λόγια του Σούν Τζού «η μεγαλύτερη τέχνη στον πόλεμο, είναι να υποτάξεις τον εχθρό χωρίς μάχη»
Φοιτήτρια Γεωπολιτικής ΕΚΠΑ
Αθηνά Πολυχρονοπούλου
