Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΟΤΡΟΠΙΑ ΜΕΤΟΥΣΙΩΝΕΤΑΙ ΩΣ ΠΡΟΣΧΗΜΑ ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΔΕΙΝΑ
Η έννοια νοοτροπία τα τελευταία χρόνια έχει αποκτήσει σχεδόν μυθική υπόσταση και προβάλλεται ως το πασπαρτού που ξεκλειδώνει μαγικά όλες τις απαντήσεις για τα δεινά που αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει η χώρα μας.
Το μεγαλύτερο ποσοστό των Ελλήνων σήμερα, θεωρεί ότι ” η ελληνική νοοτροπία” αποτελεί το βασικότερο παράγοντα όλων σχεδόν των προβλημάτων τους, καθώς και τον υπαίτιο της διαιώνισης τους.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η νοοτροπία ενός λαού ( ο ιδιαίτερος τρόπος σκέψης, το σύνολο των πεποιθήσεων, των φόβων, των προκαταλήψεων και των αντιλήψεων του) είναι αυτή που παίζει πρωτεύοντα ρόλο, καθορίζει την κοινωνική συμπεριφορά και τη δράση του, τόσο στα οφέλη όσο και στις ζημίες του.
Καθώς επίσης ότι ένα μωσαϊκό παραγόντων όπως το κοινωνικοπολιτικό και οικονομικό περιβάλλον μιας χώρας, η θρησκεία, η ιστορία, το κλίμα και το οικογενειακό ιστορικό, είναι εκείνο που καθορίζει τη νοοτροπία ενός ατόμου και κατ επέκταση ενός λαού.
Είναι κοινώς παραδεκτό πλέον, ότι ένα σημαντικό μέρος των αιτιών που η χώρα μας οδηγείται στον πρωτογονισμό και τον αφανισμό, συγκροτείται από μια σειρά πλημμελών αξιών και κακών νοοτροπιών. Η αχαλίνωτη ιδιοτέλεια υποβοηθούμενη από την πλήρη αδιαφορία για το δημόσιο συμφέρον, η ασυγκράτητη έμφαση στα υλικά αγαθά, η απροθυμία ανάληψης ευθυνών, η σύγχυση μεταξύ ελευθερίας και ασυδοσίας, η ύφεση των κλασσικών αξιών, η αντίληψη ότι το κράτος είναι μια ” παχιά αγελάδα για άρμεγμα”, ο άνευ ορίων κομματισμός, η έλλειψη δημοκρατικής κουλτούρας, η τεμπελιά, ο φθόνος, η χαμηλή αίσθηση καθήκοντος και άλλα, είναι δυστυχώς τα χαρακτηριστικά που σκιαγραφούν το προφίλ της πλειοψηφίας των σύγχρονων Ελλήνων.
Σε ένα σημαντικό ποσοστό τους οι Έλληνες είναι δυστυχώς ανώριμοι και κατ επέκταση και ατομικιστές. Στοχεύουν στη μεγιστοποίηση του ιδίου οφέλους και δεν αντιλαμβάνονται το συλλογικό, το δημόσιο συμφέρον. Αδυνατούν να συνυπάρξουν ενωμένοι αρμονικά σε ένα είδος ζωής, δίχως απαραίτητα να χρειάζεται να είναι υποτελείς στη συντεχνία, τον τοπικισμό και τη συγγένεια. Ωστόσο όμως διαφωνώ κάθετα με την περιρρέουσα συνακόλουθη αντίληψη, πως οι ” κουτοπόνηρες” αυτές νοοτροπίες, αποτελούν έμφυτο και μόνιμο χαρακτηριστικό των Ελλήνων.
Ότι επρόκειτο για μια ισόβια κατάσταση, για μια ”αναπηρία ” που δεν επιδέχεται καμία παρέμβαση, μεταβολή και αποκατάσταση. Δεν υπάρχει μία νοοτροπία, αλλά πολλές διαφορετικές επιμέρους νοοτροπίες, ανάλογα με την κάθε κοινωνική ομάδα και ασφαλώς και μπορούν να αλλάξουν. Δεν πρέπει να συγχέουμε την έννοια της νοοτροπίας με αυτήν της ιδιοσυγκρασίας ενός λαού.
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη η ηθική δεν είναι έμφυτο χαρακτηριστικό του ανθρώπου, αλλά κάτι επίκτητο. Συνεπώς η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι κάτι εύπλαστο. Δεν είναι φυσικοί νόμοι οι νοοτροπίες, αλλά επακόλουθα συγκεκριμένου περιβάλλοντος και συνθηκών. Διαπλάθονται κυρίως από τα ιστορικά βιώματα ενός λαού και μπορούν να αλλάξουν ή να διορθωθούν με τα κατάλληλα μέτρα, αρκεί αυτοί που τις κουβαλούν να μπορέσουν να συνειδητοποιήσουν τις συνέπειες και τις επιρροές τους, καλές ή κακές και να υπάρχει βούληση, δράση και στήριξη.
Ας αποφεύγουμε λοιπόν τις παραπλανητικές γενικεύσεις που χαρακτηρίζουν και εξευτελίζουν επιπόλαια έναν ολόκληρο λαό και ενισχύουν την ίσως πιο επιζήμια νοοτροπία του, αυτήν του αρνητισμού και της απαισιοδοξίας με αποτέλεσμα να καταρρακώνουν τον ήδη επιβαρυμένο ψυχισμό του και να αφήνεται αποχαυνωμένος στην ήττα του.
Είναι καιρός να αποκαθηλώσουμε το μύθο της διαχρονικής μη αναστρέψιμης ελληνικής νοοτροπίας να αντικρίσουμε κατάματα τον εαυτό μας, τη μοίρα μας και την ευθύνη μας ως κοινωνικά όντα και να αναλάβουμε δράση, διότι μετουσιώνεται ως δικαιολογία για όλα τα δεινά. Πρόσχημα για τους πολιτικούς και τις κυβερνήσεις, είτε για να καλύπτουν την ιδιοτέλεια και την ανεπάρκεια τους, είτε για να ρίχνουν τις ευθύνες στο λαό.
Αιτία για τους πάσης φύσεως φορείς εξουσίας, ώστε να μην αποδίδουν ευθύνες και τιμωρίες. Πρόφαση για τους διανοούμενους και τους ανώτερους ταξικά, ώστε να αποτάσσονται των κοινωνικών ευθυνών τους. Κάλυψη για τους επιτήδειους, βολεμένους, ευθυνόφοβους, τεμπέληδες και ανίκανους, ώστε να αποποιούνται από πάνω τους την ατομική τους ευθύνη και να τη μεταφέρουν σε συλλογικό επίπεδο. Εν ολίγοις η νοοτροπία αποτελεί κατά κόρον τη δικαιολογία για πάσης φύσεως ιδιοτελείς σκοπούς σε βάρος του κοινωνικού συνόλου.
Η κατάσταση όμως είναι οριακή, εάν το Ελληνικό έθνος επιθυμεί πράγματι να διαιωνιστεί και να κατέχει μια θέση μελλοντικά στην ιστορία, πρέπει να απελευθερωθεί η χώρα από αυτόν το ”θανατερό ζυγό”, που προέκυψε επαναλαμβάνω αιτιοκρατικά. Η αλλαγή για τη σωτηρία της Ελλάδας είναι επιτακτική ανάγκη. Η νοοτροπία αλλάζει μόνο με χειροπιαστές δράσεις, που αποσκοπούν στο να δημιουργήσουν ένα νέο περιβάλλον, όπως η απαίτηση αλλαγής του εκλογικού νόμου και η καθιέρωση της Μονοεδρικής Περιφέρειας, ώστε να καταρρεύσει το πελατειακό κράτος.
Με την αναζήτηση μιας πολιτικής ηγεσίας με σθένος και νοοτροπία κοινωνικού αναμορφωτή. Με την αυστηρή εφαρμογή των νόμων ως αφετηρία, διότι ο νόμος είναι η πιο άμεση αναγνώριση του δημόσιου συμφέροντος, με την παιδεία και τον κοινωνικό διάλογο. Όταν όλες οι ηγεσίες μαζί, πολιτική, οικονομική, πνευματική, επιστημονική, κλπ. αναλάβουν τις ευθύνες τους, δραστηριοποιηθούν και συστρατευθούν με τους πολίτες που νοιάζονται.
Όταν αυτοί που μπορούν να αναγνωρίσουν τα δεινά που προκαλούνται από τις κακές νοοτροπίες τις γνωστοποιήσουν και τις στιγματίσουν, ώστε να γίνονται στον ευρύτερο κόσμο αντιληπτές οι συνέπειες τους, ζητώντας ταυτόχρονα στήριξη από κοινωνικές δυνάμεις. Η νοοτροπία αλλάζει, βραχυπρόθεσμα μεν, αλλά αλλάζει. Ας αφήσουμε λοιπόν στην άκρη τις αοριστολογίες για αξίες και ιδανικά κι ας αναλάβουμε δράση αφυπνίζοντας, κατευθύνοντας και εξηγώντας ποιες θα έπρεπε να είναι αυτές οι αξίες.
Ο Έλληνας μπορεί να τα καταφέρει, αρκεί να αξιοποιήσει το ιδιαίτερο αίσθημα του που λέγεται φιλότιμο να του προσθέσει και εξωτερικούς κανόνες, ώστε να το εξελίξει και να το αναγάγει σε ευθύνη. Παναγιωτακοπούλου Ιωάννα (συγγραφέας)
