Η ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΠΛΕΟΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Πάντα, οι σχέσεις μεταξύ των μαθητών απασχολούν τους μεγάλους παιδαγωγούς και αποτελούν ένα σπουδαίο παιδαγωγικό-σχολικό ζήτημα, είτε διότι επιδιώκουν τους δεσμούς αυτούς να τους κατανοήσουν και να τους ενισχύσουν, είτε επειδή επιζητούν να ανακαλύψουν στοιχεία για τη μεθοδική ανάπτυξή και εξέλιξή τους.
Οι σχέσεις μεταξύ των μαθητών αποτελούν καθοριστικό παράγοντα κοινωνικοποίησης και καλλιέργειας της προσωπικότητας κάθε νέου ατόμου, καθώς επίσης και βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη της σχολικής ζωής. Το σχολείο σήμερα δεν είναι μόνο ένα προκαταρκτικό στάδιο προετοιμασίας για τη ζωή, αλλά συνιστά σημαντικό κομμάτι της.
Η πολλαπλή κρίση της σύγχρονης κοινωνίας μας όμως, έχει ως συνέπεια περιστατικά ενδοσχολικής βίας να καταγράφονται όλο και πιο συχνά μεταξύ των μαθητών της χώρας μας, τα οποία αφενός διαταράσσουν τις διαπροσωπικές τους σχέσεις και αφετέρου συγκλονίζουν και πανικοβάλλουν πολλές οικογένειες, εντείνοντας το κυρίαρχο αίσθημα γενικευμένης ανασφάλειας που υπάρχει.
Αυτή η μέχρι πρότινος άγνωστη μορφή βίας, θεωρείται πλέον κοινωνικό πρόβλημα και στην Ελλάδα. Έρευνες που διεξήγαγαν αρμόδιες οργανώσεις κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, καθότι διαπιστώνεται έκρηξη της ενδοσχολικής βίας τα τελευταία χρόνια, με τα ποσοστά των θυμάτων ενδοσχολικού εκφοβισμού να κυμαίνονται σε ιδιαίτερα υψηλά και ανησυχητικά επίπεδα.
Ο εκφοβισμός είναι κυρίως λεκτικός, περιστατικά χλευασμών-εξυβρίσεων και διάδοσης αρνητικών σχολίων ή φημών. Το γεγονός αυτό καθιστά επιτακτική την ανάγκη άμεσης λήψης μέτρων, διότι ενώ από τη μία στο χώρο των σχολείων συναντιόνται πολλές κρίσεις (εφηβείας, αμφισβήτησης από τους νέους, διάψευσης, απαξίωσης, υποβάθμισης ρόλου από τους γονείς και άλλα), από την άλλη το διδακτικό προσωπικό παραμένει απροετοίμαστο να διαχειριστεί αυτά τα ζητήματα, επειδή δεν έχει λάβει την κατάλληλη εκπαίδευση, αν και γίνονται μεμονωμένες προσπάθειες.
Επίσης οι εκπαιδευτικές περιφέρειες δεν έχουν στελεχωθεί επαρκώς με ειδικούς ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων (παιδοψυχιάτρους, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς). Στη χώρα μας γενικά είμαστε ανέτοιμοι και ανεπαρκείς σε θεσμικό επίπεδο. Οι προστριβές μεταξύ παιδιών-εφήβων είναι ένα φυσιολογικό και αποδεκτό φαινόμενο όταν γίνονται μέσα στα πλαίσια ισορροπημένων και ισότιμων σχέσεων.
Όταν όμως ένα παιδί εκτίθεται επανειλημμένα και για μεγάλο χρονικό διάστημα σε αρνητικές πρακτικές από κάποιον ή κάποιους συμμαθητές του, πρόκειται για εκφοβισμό. Σε αυτές τις περιπτώσεις δεν υπάρχει ισορροπία δυνάμεων. Η επίθεση του θύτη που συνήθως δεν προκαλείται από το θύμα είναι εσκεμμένη και έχει σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου.
Η ενδοσχολική βία όπως και οποιαδήποτε μορφή βίας, γεννάται από τις σαθρές δομές της κοινωνία μας και τροφοδοτείται από την κρατούσα εξωσχολική βία. Η υπολειτουργία δυστυχώς παιδαγωγικών παραγόντων και κυρίως η έλλειψη οικογενειακής θαλπωρής, ηθικό-πνευματικής καθοδήγησης, διαλόγου, επικοινωνίας και φροντίδας στις μέρες μας είναι αποκαρδιωτική, καθώς οι διαλυμένες τυπικά και ουσιαστικά οικογένειες ολοένα και αυξάνονται.
Επιπλέον η ”ηρωοποίηση” της βίας από τα Μ.Μ.Ε. και η άμετρη προβολή της λειτουργεί ενθαρρυντικά και εξοικειώνει τις παιδικές-νεανικές ψυχές με τη βίαιη συμπεριφορά, με συνέπεια η υιοθέτησή της να αποτελεί στη συνέχεια μια αποδεκτή μέθοδο επιβολής, αντιμετώπισης και επίλυσης σύνθετων προβλημάτων. Όταν προκύπτει λοιπόν ενδοσχολική βία είναι απαράδεκτο να αντιμετωπίζονται με αδιαφορία και να αποσιωπούνται περιστατικά, διότι θεωρείται ότι εκθέτουν και στιγματίζουν τους θύτες, τα θύματα και το κύρος του σχολείου.
Πρέπει επιτέλους να σπάσει ο φαύλος κύκλος της σιωπής. Είναι ανεπίτρεπτο ο σχολικός εκφοβισμός να αποτελεί θέμα ταμπού στην Ελλάδα του 2019. Ας πάψουμε λοιπόν να ολιγωρούμε, διότι ακόμα κι αν δεν έχουμε βιώσει μια ανάλογη κατάσταση, μας αφορά όλους. Οι συνέπειες του εκφοβισμού στα παιδιά είναι σοβαρές και καθοριστικές για την ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη και εξέλιξη. Χρειάζονται την άμεση βοήθεια και υποστήριξη μας.
Η λέξη κλειδί για να επιλυθεί το πρόβλημα είναι η πρόληψη και πρέπει να γίνεται με σωστή ενημέρωση και ψυχραιμία. Η ενδοσχολική βία δεν είναι ”μαγκιά”. Δημιουργώντας ένα ασφαλές σχολικό περιβάλλον, μπορούμε να αφήσουμε πίσω τη βία και τον εκφοβισμό. ΕΙΝΑΙ ΖΗΤΗΜΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ.
Ο Νορβηγός καθηγητής ψυχολογίας Dan Olweus, πρωτοπόρος στην έρευνα του φαινομένου κακοποίησης παιδιών από συνομήλικους, έχει δηλώσει το εξής: ”Κάθε άτομο έχει το δημοκρατικό δικαίωμα να είναι ελεύθερο από εκφοβισμό και επανειλημμένη, εσκεμμένη ταπείνωση, τόσο στο σχολείο, όσο και στην ευρύτερη κοινωνία. Κανένας μαθητής δεν πρέπει να φοβάται να πάει σχολείο λόγω απειλούμενης παρενόχλησης ή ταπείνωσης και κανένας γονιός δεν πρέπει να έχει αγωνία ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί στο παιδί του”.
Προσωπικά αδυνατώ να υποστηρίξω με σιγουριά πως είναι διδακτή η αρετή, ωστόσο μπορώ αναμφίβολα να ισχυριστώ ότι είναι διδακτή η καλή συμπεριφορά και είναι παιδαγωγική ευθύνη και υποχρέωση όλων μας να καλλιεργούμε και να προάγουμε με παραδειγματικό τρόπο τις αξίες της εντιμότητας, του αλληλοσεβασμού, της φιλίας, της κατανόησης, της συνεργασίας και του αλτρουισμού στα παιδιά μας, ώστε να αναπτύξουν ηθικούς κώδικες και αντιστάσεις απέναντι σε οποιαδήποτε αποκλίνουσα κοινωνική συμπεριφορά.
Παναγιωτακοπούλου Ιωάννα (συγγραφέας)