Γράφει ο Γιάννης Κουτσομύτης
Η απόφαση του Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν να βγάλει ξανά το Όρουτς Ρέις στην Ανατολική Μεσόγειο, παρ’ όλες τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει προς τους Γερμανούς διαμεσολαβητές, αιφνιδίασε κάποιους υπεραισιόδοξους παρατηρητές στην Ευρώπη και την Ελλάδα, όχι όμως και εκείνους που έχουν διαγνώσει εγκαίρως τα κίνητρα, τις προθέσεις και τον τρόπο λειτουργίας του Τούρκου ηγέτη τα τελευταία δέκα τουλάχιστον χρόνια.
Η “δέσμευση” του Ερντογάν για ουσιαστικό διάλογο με την Ελλάδα φάνηκε πλέον πως ήταν “too good to be true”, καθώς ο Τούρκος ηγέτης γνωρίζει ότι στα πλαίσια ενός δομημένου διαλόγου με την Ελλάδα, βασισμένου στις αρχές του διεθνούς δικαίου, δεν μπορεί να επιτύχει τους στρατηγικούς στόχους που έχει θέσει για την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο. Είναι χαρακτηριστικό ότι και ο ίδιος και οι αξιωματούχοι του δεν έχουν σταματήσει να διατυμπανίζουν προς πάσα κατεύθυνηση πως “η Τουρκία δεν θα υποχωρήσει από τα νόμιμα δικαιώματά της στην περιοχή”, ανεξάρτητα από τις όποιες συνομιλίες. Και η επωδός της συνομιλίας του Ερντογάν με τον Σαρλ Μισέλ ήταν το τουρκικό αίτημα για διεθνή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο.
Γιατί τώρα;
Το εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί η τουρκική ηγεσία αποφάσισε να τορπιλίσει την όποια διαδικασία εξομάλυνσης με την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση, τη στιγμή μάλιστα που και η τουρκική οικονομία κλυδωνίζεται σοβαρά από τη συνεχιζόμενη πτώση της ισοτιμίας της λίρας και την έξοδο των διεθνών επενδυτών από την Τουρκία.
Η απάντηση ίσως να βρίσκεται στο ότι κλείνουν όλα τα άλλα παράθυρα ευκαιρίας τα οποία είχε η Τουρκία για να καταφέρει μια μεγάλη επιτυχία σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής στα διάφορα μέτωπα τα οποία έχει ανοίξει. Στη Λιβύη, ο εμφύλιος πόλεμος βρίσκεται σε εκτόνωση και τα στρατιωτικά σχέδια της Άγκυρας και των συνεργατών της στην Τρίπολη και τη Μισράτα για επανακατάληψη της Σύρτης και της Τζούφρα έχουν ακυρωθεί στην πράξη από τις παρεμβάσεις της Ρωσίας και της Αιγύπτου. Το δε status quo δε που διαμορφώνεται στη Λιβύη δείχνει καθαρά ότι είναι εξαιρετικά μη πιθανή η επικύρωση του Μνημονίου Ερντογάν-Σαράζ, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα όνειρα του Ερντογάν για εκμετάλλευση των λιβυκών κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο από τουρκικές εταιρείες. Στη Συρία, τα τουρκικά σχέδια για επέκταση της ζώνης επιρροής στις κουρδοκρατούμενες βορειανατολικές περιοχές της χώρας έχουν βαλτώσει, εάν δεν έχουν οριστικά ακυρωθεί. Στον δε Καύκασο, η Ρωσία τράβηκε κόκκινες γραμμές ως προς την τουρκική διείσδυση και απέκλεισε την Τουρκία από τη διευθέτηση της σύγκρουσης.
Οι εξελίξεις στη Λιβύη, τη Συρία και τον Καύκασο αφήνουν τον Ερντογάν με μόνη διέξοδο την Ανατολική Μεσόγειο για την καταγραφή κάποιας επιτυχίας στα πλαίσια του δόγματος του μεγαλοϊδεατικού αναθεωρητισμού που έχει κυριεύσει πλέον ολοκληρωτικά την πολιτική ατζέντα στην Άγκυρα. Η δε διαφαινόμενη πιθανή ήττα του Ντόναλντ Τραμπ στις προεδρικές εκλογές των Ηνωμένων Πολιτειών στενεύει δραματικά το χρονικό παράθυρο εντός του οποίου η Τουρκία μπορεί να δημιουργήσει κάποια τετελεσμένα στην περιοχή χωρίς τον άμεσο κίνδυνο ενεργούς αμερικανικής αντίδρασης.
Η στάση της Ελλάδας
Σε αυτό το πλαίσιο, η στρατηγική της Ελλάδας θα πρέπει να χαρακτηριστεί από ψύχραιμες αντιδράσεις σε όλα τα επίπεδα, με επιμονή στη συγκρότηση και ενίσχυση των διεθνών συμμαχιών στο διπλωματικό πεδίο, και την αποφυγή στο μέτρο του δυνατού της στρατιωτικής κλιμάκωσης. Παράλληλα θα πρέπει να συνεχιστεί η πίεση για επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ακόμη και αν αυτά εφαρμοστούν κλιμακωτά και σταδιακά. Η αχίλλειος πτέρνα της Τουρκίας είναι η οικονομία, και το δρόμο έδειξε η Σαουδική Αραβία με το άτυπο εμπάργκο στα τουρκικά προϊόντα.
Η προκλητική απόφαση της τουρκικής ηγεσίας να στείλει ξανά το Όρουτς Ρέις στην ελληνική ΑΟΖ και μάλιστα μέχρι και τα 6,5 ναυτικά μίλια από τις ακτές του Καστελόριζου, έριξε και την τελευταία μάσκα διαλλακτικότητας της Άγκυρας. Η ευκολία με την οποία ο Ερντογάν άδειασε το Βερολίνο, δείχνει ότι είναι έτοιμος να τα παίξει όλα για όλα μέχρι τις 20 Ιανουαρίου που ο φίλος του θα βρίσκεται ακόμη στον Λευκό Οίκο. Η Ελλάδα δεν πρέπει να παίξει το παιγνίδι της στρατιωτικής κλιμάκωσης στο οποίο θέλει ο Τούρκος ηγέτης να την εμπλέξει, αλλά να αντιμετωπίσει την Άγκυρα με αποφασιστικότητα στο πεδίο της διπλωματίας και της οικονομίας, αναγνωρίζοντας επιτέλους ότι απέναντι έχει έναν στρατηγικό αντίπαλο και όχι μια φίλη και σύμμαχο χώρα.
